Podcasty true crime: dlaczego kochamy opowieści o zbrodni?

Pamiętasz Magazyn Kryminalny 997 z Michałem Fajbusiewiczem i budzącą nastrój grozy muzyką na początku programu? A może znane Ci są programy takie jak Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie czy, jeszcze starsze, Telewizyjne Biuro Śledcze z brutalnymi rekonstrukcjami wydarzeń i autentycznymi zdjęciami z miejsc zbrodni?

Tego typu programy były emitowane po 22.00, ale, nawet, jeśli byłeś/-aś wtedy dzieckiem, na pewno znasz charakterystyczne dla nich dżingle i motywy muzyczne. W latach 90., na fali wzrostu przestępczości w Polsce (zarówno drobnej, jak i zorganizowanej), audycje te były bardzo popularne, a widzowie dzwonili do studia, pomagając rozwiązać sprawy: dzieląc się swoją wiedzą, refleksjami czy sugestiami. W jednym z odcinków w rekonstrukcji zbrodni wystąpił nawet sam… sprawca. Programy tego typu były jednak niezbyt lubiane przez policję, która uważała je za policzek dla zawodu śledczych. Zbyt często wykazywały one indolencję świeżo utworzonej i mocno niedoinwestowanej policji.

Popularność programów kryminalnych tego typu z czasem osłabła na rzecz show typu Big Brother czy Bar, jednak od kilku lat zagadki kryminalne wracają – tym razem jako internetowe podcasty kryminalne. Kto w końcu nie lubi od czasu do czasu przeczytać kryminału i wcielić się w „kanapowego” detektywa i pogłówkować nad mrocznymi tajemnicami?

Różnica między powieściami Jo Nesbo czy Agathy Christie a takimi podcastami jest jednak diametralna – podcasty true crime mają charakter dokumentalny. Z szacunkiem do ofiar, ale często w fabularyzowany sposób, omawiają prawdziwe przestępstwa. Dlaczego, paradoksalnie, „kochamy” taką tematykę? Szeroko pojmowane zło (ciemna strona człowieka, opisywana jako tzw. ciemna triada) jest fascynujące od strony psychologicznej. W badaniu go specjalizuje się m.in. Philip Zimbardo, słynny szef eksperymentu stanfordzkiego, za który był bardzo krytykowany przez innych psychologów.

Wielką popularność oraz uznanie (choć na początku ich specjalizacja była bagatelizowana i traktowana przez policję jako wróżenie z fusów) zdobywają obecnie również profilerzy kryminalni, w tym, najpopularniejszy w Polsce, Bogdan Lach oraz eksperci z Polskiego Archiwum X. W związku z powrotem i wzrostem popularności kryminalnego formatu aplikacjach do podcastów z dnia na dzień pojawia się coraz więcej twórców. Specjalnie dla Ciebie wyłuskaliśmy najlepsze podcasty kryminalne. Zamień się w słuch.

10 najlepszych podcastów kryminalnych

Poznaj 10 podcastów true crime, których twórcom warto zaufać i zasubskrybować w aplikacjach do podcastów czy na YouTubie. Wśród nich są nie tylko najpopularniejsze, ale i te najbardziej interesujące, na temat mało znanych spraw czy też te najbardziej specjalistyczne i śledcze, o charakterze dziennikarskim.

1.    Piąte: nie zabijaj (Justyna Mazur)

Justyna Mazur zaczynała od bloga, i to nawet nie bloga o tematyce kryminalnej, a bardziej lifestyle’owego. Od ponad 2 lat prowadzi kanał Piąte: nie zabijaj, gdzie każdy, mocno wyczekiwany odcinek przesłuchuje kilkaset tysięcy fanów. Justynie, jak sama mówi, szczególnie bliskie są sprawy związane z zawiłościami i ciemnymi zaułkami psychiki ludzkiej. Zajmuje się głównie polskimi sprawami (np. podwójnym morderstwem rodziców z Rakowisk czy sprawą Szymonka z Cieszyna), szczegółowo omawiając portrety psychologiczne sprawców i ofiar, a jej podcasty true crime, ciepły, radiowy głos i pełen szacunku dla ofiar sposób realizacji inni twórcy stawiają sobie za wzór.

Ostatnio eksperymentuje i oprócz prowadzenia słuchowisk, zaczęła przeprowadzać wywiady z twórcami książek, autorami publikacji i ekspertami w dziedzinie kryminalistyki. Tworząc swoje materiały, podejmuje się pracy reporterskiej: rozmawia również z rodzinami bliskich związanych ze sprawą. Poza Piąte: Nie zabijaj posiada również kanał Słuchowisko. Pogadajmy o życiu.

2.    Kryminatorium – Marcin Myszka

Dawniej znany jako Niediegetyczne (kanał wygaszony), obecnie Marcin Myszka coraz częściej występuje pod swoim nazwiskiem i marką Kryminatorium. Na kanale zajmuje się on zarówno polskimi, jak i zagranicznymi sprawami. Jest też sporo treści dla osób zainteresowanych historycznymi zbrodniami, np. o XIX w. kanibalu Karlu Denke, który sprzedawał „mięso” pochodzące od swoich ofiar na targu. Jego podcasty kryminalne są wypełnione głosami różnych lektorów i dźwiękami – słucha się ich niemal jak audiobooków.

3.    No nie gadaj

Ten podcast również wyróżnia się na tle innych humorem – choć sprawy, które omawiają Grzegorz i Kamil, z reguły do wesołych nie należą. Autorzy podejmują różnorodne tematy, często sięgając do spraw z PRL (to ich wyróżnik) i polskiej wsi, dotykając tematyki ówczesnej obyczajowości czy mentalności typowego “homo sovieticusa”. Chcesz dowiedzieć się, co może wyniknąć z połączenia wódki, Polaków, muzyki weselnej i sztachet lub jak skutecznie pozbyć się nielubianego kolegi, będąc razem w bazie na kole podbiegunowym? Koniecznie włącz No nie gadaj.

4.    Sceny zbrodni RMF FM

W Scenach Zbrodni Kamil Dyk i Rafał Barnowski przekrojowo i krótko, a zarazem rzeczowo i konkretnie omawiają bardzo ciężkie tematy, w tym najmłodszych morderców świata, najgorszych rodziców znęcających się nad dziećmi, asów polskiej mafii czy też japońskie gangi i ich osobliwe „zwyczaje”. Prowadzący nie boją się żadnego tematu. Duet świetnie się uzupełnia, a każdy odcinek trwa około 20-25 minut. Zdążysz wysłuchać go podczas mycia naczyń czy odkurzania i nawet nie obejrzysz się, kiedy włączy się kolejny.

5.    Morderstwo (nie)doskonałe

Kanał (nienaganną dykcją) prowadzi Tomasz Ławnicki. Na pewno nie słyszałeś jeszcze o Aniele Śmierci z Poznania – pielęgniarzu, który gwałcił i zabijał zastrzykami swoich pacjentów. Dziennikarz omawia również z autorami książek i publikacji bardzo znane sprawy, w tym krakowską sprawę Katarzyny Z. o kryptonimie Skóra, którą interesowało się nawet FBI. Uaktualnia też z prokuratorami, dziennikarzami i ekspertami wiedzę słuchaczy na temat innych przestępstw, rozmawia z policjantami zaangażowanymi w śledztwa.

6.    Polska na faktach - historie nie tylko kryminalne

Podcast ten pojawił się stosunkowo niedawno, ale zdecydowanie jest wart uwagi. Autorka nie spiesząc się, omawia mniej znane polskie sprawy, w tym np. morderstwo w Filharmonii Dolnośląskiej. Polskę na faktach wyróżnia za każdym razem wrażliwość na krzywdę, empatia, ciepło oraz wyczulenie na cechy psychopatyczne, bezsens, często brak logiki w działaniach sprawców czy po prostu głupotę  i płytką krótkowzroczność, cechującą wiele zbrodni.

7.    Stanowo

Wśród najlepszych podcastów kryminalnych nie może zabraknąć również ich prekursorki na polskim YouTubie. Stanowo, znana również jako Jaśmin, od lat na emigracji w Stanach, zajmuje się wyłącznie zagranicznymi sprawami, ale za to w jakim stylu! Jeśli chcesz posłuchać o słynnej zagadce Przełęczy Diatłowa, o tajemniczej sprawie dzieci z Kurim, która do dziś budzi pytania o handel dziećmi, czy o zabójcy Gianniego Versace w wyczerpujący, ale niepozbawiony sarkazmu i ironii sposób, to podcast dla Ciebie.

Jaśmin w inteligentny przemyca je do swoich słuchowisk, jednocześnie stojąc zawsze po stronie ofiar. Autorka ma obecnie przerwę, ale warto wrócić do jej wcześniejszych odcinków kryminalnych. Dwie godziny mijają jak chwila.

8.    Kryminalna Skandynawia

Innym „regionalnym” podcastem jest Kryminalna Skandynawia, prowadzona przez Monikę. Jeśli chcesz dowiedzieć się, co piszczy w szwedzkiej kryminalistyce, to najlepszy adres. Monika od lat mieszka w Sztokholmie. W chłodny, rzeczowy i pozbawiony emocji sposób opowiada głównie o sprawach z tamtego rejonu. 99% z nich na pewno jeszcze nie znasz. Po przesłuchaniu kilku odcinków na pewno pozbędziesz się złudzeń, że w Szwecji czy Norwegii nikt nie popełnia przestępstw.

9.    Polskie Archiwum X

Kanał jest unikatem na polskim, a może nawet i światowym YouTubie. Jego twórcami są założyciele Polskiego Archiwum X, w tym Bogdan M., szef krakowskiej filii, która odnosi poważne sukcesy w rozwiązywaniu tzw. cold cases (oficjalnie przez policję zamkniętych, ale wciąż nierozwiązanych spraw). Na kanale analizowane są zarówno stare sprawy, jak i, w wywiadach z twórcami, odsłaniane tajniki pracy „archiwistów”, w tym wiedza na temat profilowania.

10.    Aga Rojek

Po prostu Aga Rojek. Jeśli kochasz koty, Kanadę, sprawy tajemniczych zaginięć oraz długie i dogłębne analizy i hipotezy, koniecznie „weź sobie jakieś piciu” (jak mówi autorka), załóż słuchawki i włącz podcast Agi. Aga często rozpracowuje w swoich godzinnych podcastach właśnie interesujące zaginięcia – zwłaszcza takie, gdy ktoś ginie praktycznie bez śladu, zostawiając po sobie tylko samochód z kluczykami w środku. Za każdym razem prosi też o kontakt z tamtejszymi służbami, jeśli ktoś cokolwiek widział i wie – za pośrednictwem swojego podcastu chce też pomóc w szerzeniu informacji na temat zaginionych.

Niezależnie od przyczyn, dla których słuchasz podcastów true crime – czy to dla „rozrywki” (dość niefortunne słowo, ale wiadomo, o co chodzi), czy dla chęci poznania motywów sprawców, ludzkiej psychiki, czy z powodu ambicji rozwiązania kryminalnej zagadki, pamiętaj, że true crime dotyczy prawdziwych ludzi i ich dramatów, a komentarze pod filmami czy podcastami mogą być czytane przez bliskich ofiar. Z tego względu dobrze jest ochłonąć i „z zimną krwią” zastanowić się dwa razy, nim opublikujemy komentarz, który obwiniałby o jakiekolwiek przestępstwo jego ofiarę. Jak mówi branżowe powiedzenie, „morderca jest często w pierwszym tomie akt” – i tylko on jest winien wyrządzonego zła.